"Artyści w pewnym sensie są bezbronni" - z Joanną Mankiewicz rozmawia Marta Moldovan-Cywińska

Dostałam pracę w pierwszej agencji reklamowej na bazie portfolio – ćwierć wieku temu czasy były takie, że doświadczenie praktyczne było cenione przez pracodawców bardziej niż wykształcenie artystyczne. Dyplom magisterski w zakresie sztuk plastycznych był moją inwestycją w przyszłość, miał mi w pewnym sensie ułatwić profesjonalne życie i rzeczywiście bez niego nie mogłabym pracować np. dla wydawnictwa „Zwierciadło” czy rozwijać kariery akademickiej.

MMC: Dyplom uzyskałaś w 2007 roku w pracowni prof. Łabęckiego na podstawie projektu gazety “Fenomen” oraz pracy teoretycznej: „Wymiana myśli artystycznej między Starym a Nowym Światem w XX w. Postawy artystyczne wobec kultur pierwotnych”. Na jakich postawach skupiłaś się przede wszystkim?

JM: To pytanie zmusza mnie do kolejnej podróży w czasie, ten dyplom został już przysypypany tak wieloma wydarzeniami: w miedzyczasie pracowałam dla wielu agencji reklamowych i wydawnictw, prowadziłam własne studio graficzne, które nazwałam JOJO studio, rozpoczęłam tzw. karierę akademicką, a przede wszystkim na kolejnych wystawach indywidualnych w Polsce i za granicą, zaczęłam prezentować swoją twórczość szerszej publiczności. Zjawisko, że artyści pracujący na innych kontynentach, nie mający ze sobą kontaktu dochodzą tych samych rozwiązań formalnych zawsze mnie fascynowało, a sztuka nowoczesna często czerpie inspiracje ze stylistyki kultur plemiennych. Chcąc zgłebić temat trafiłam na opracowanie Wiliama Rubina „Prymitywizm w sztuce XX wieku”. Ta pozycja zmieniła moje myślenie o wielkich nazwiskach - pod lupą znalazł się Piccaso, Klee, Brancusi, Nolde i inni... .

Do tamtego momentu myślałałam o nich jako o rewolucjonistach niejako intuicyjnie idących w stronę uproszczeń formy, świadomie szukajacych nowych środków wyrazu i odcinających się od odwzorywania natury, źródła ich awangardowego podejścia dopatrując się w ich geniuszu, ale w tej publikacji dotarłam do obiektów afrykańskich, oceanicznych i amerykańskich zestawionych z pracami konkretnych artystów, niejako odwzorujących sztukę plemienną. Dwa tomy wydane w języku francuskim, wymagające dość czasochłonnego tłumaczenia wciągnęły mnie na tyle, że nie zdążyłam obronić się w pierwszym terminie po skończeniu studiów. Dyplom magisterski składał się z trzech części: pracy projektowej, pracy teoretycznej (w moim wypadku z zakresu historii sztuki) i części ogólnoplastycznej – u mnie serii abstrakcyjnych obrazów olejnych zainpirowanymi teksturami na korze drzew. Na obronie swojego dyplomu magisterskiego od komisji usłyszałam: „Trzeba studiować nie tylko wybitnie, ale kończyć studia w terminie, więc nie możemy przyznać wyróżnienia, na które ten dyplom zasługuje”.

MMC: W Akademii WIT prowadzisz zajęcia z liternictwa, typografii oraz projektowania graficznego. Jakie wartości niesie dla Ciebie praca ze studentami?

JM: Kontakt z młodymi ludzmi, wprowadzanie ich w świat dizajnu, rozwijanie ich kreatywności i potencjału to duże wyzwanie, ale też ogromna satysfakcja, szczególnie jeśli pracuje się ze zdolnymi ludźmi, a z takimi mam do czynienia. Projektowanie graficzne jest dziedziną sztuki określanej co prawda jako użytkowa, ale w dzisiejszych czasach, przy rosnących wymaganiach klientów, grafik musi być artystą i jeśi ma tworzyć ciekawe projekty w przyszłości, powinien nie tylko mieć wiedzę techniczno-warsztatową w wielu dziedzinach projektowych, ale też wykazywać się nieustanną gotowością do kreowania nowych form i trendów, powiązaną z dużym poczuciem estetyki, idącej w parze z uwrażliwieniem zarówno  na kształt całościowy, jak i detal projektu. I nie ma znaczenia czy narzędziem pracy jest ołówek, stalówka czy szeroko pojęte oprogramowanie graficzne komputera.

MMC: Czy mogłabyś odnieść się do wypowiedzi Krzysztofa Zanussiego: „Gdy zaczynałem studia w Filmówce, przychodziłem tam ze świata akademickiego, więc czułem się lepszy i miałem wobec środowiska artystycznego różne uprzedzenia. Z biegiem czasu one niemal całkowicie zanikły. Powiem wręcz panu, że – wbrew pozorom – artyści są dużo bardziej moralni niż na przykład naukowcy, politycy czy przemysłowcy. Rywalizacja pomiędzy nimi jest bardziej fair, czuć większą wspólnotę”. (Piotr Czerkawski, Drżące kadry. Rozmowy o życiu filmowym w PRL-u, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019, s. 173)

JM: Bycie artystą wiąże się często z byciem osobą nadwrażliwą, ta nadwrażliwość pozwala tworzyć, potrafi jednak też być dużym obciążeniem psychicznym, chociaż z reguły wyczula na różne przejawy krzywdy ludzkiej i niesprawiedliwości społecznej, ale z drugiej strony może objawiać się także egoistycznym skupieniem na własnej osobie. Artyści w pewnym sensie są bezbronni - brak zewnętrznej skorupy ochronnej powoduje przepuszczalność emocji i przewrażliwienie osobowości artystów, które może wiązać z byciem człowiekiem bardziej moralnym, ale nie przypisywałabym tej cechy wszystkim artystom jako stałego przymiotu, odbierając ją pozostałym środowiskom. Myślę, że szeroko pojęta moralność to cecha indywidualna każdego człowieka.

MMC: Dziękuję serdecznie za rozmowę.

Autorką pracy towarzyszącej rozmowie jest Joanna Mankiewicz.

Fotografia zewnętrzna - Pixabay