Portret rodziny Ulmów
2023-02-04
Piotr Chmielowski: O poetach i o poezji
2023-02-06Polsko-węgierski portret Konrada Sutarskiego
Konrad Sutarski urodził się w Poznaniu 21 IX 1934 r. Syn urzędnika ministerialnego i oficera rezerwy (Bogumiła) zamordowanego w ZSRR przez NKWD w Charkowie (1940) oraz nauczycielki (Janiny). Podczas wojny wysiedlony przez Niemców wraz z matką, z Poznania, spędził okres wojny we wsi Jacków k. Częstochowy. Po wojnie wrócił do Poznania. Tam ukończył na Politechnice Poznańskiej Wydział Mechanizacji Rolnictwa z tytułem mgr inżyniera (1958). Ożenił się w 1962 r. z Węgierką (Nagy Györgyi, pianistką), którą poznał podczas wycieczki na Węgry. Z Poznania wyjechał wraz z żoną w r. 1964 do Warszawy, a rok później na Węgry, do Budapesztu. Tam żyje do dziś.
Na Węgrzech był konstruktorem maszyn rolniczych, doktorem technicznych nauk rolniczych (1959), wynalazcą nowatorskich rozwiązań mechanizacyjnych (nagroda główna za kombajn do zbioru fasoli strączkowej i papryki przyprawowej na Międzynarodowych Targach w Budapeszcie, 1973) przejętych przez światowe firmy produkujące maszyny warzywnicze. Od 1990 r. zajmował się kierowniczą działalnością kulturalną. Był pierwszym po zmianie ustroju dyplomatą polskim na Węgrzech – 1990-1992, pierwszym, trzykrotnie wybranym przewodniczącym Ogólnokrajowego Samorządu Mniejszości Polskiej na Węgrzech – 1995-1999 i 2001-2007, inicjatorem założenia (1998) i pierwszym dyrektorem Muzeum i Archiwum Polonii Węgierskiej (Polskiego Instytutu Badawczego i Muzeum) w Budapeszcie (do 2014 r.)
W 1956 r. był współzałożycielem poznańskiej grupy poetyckiej „Wierzbak” (istniejącej do 1961/1962), współinicjatorem przygotowywanych przez grupę – pierwszych w historii literatury polskiej – Ogólnokrajowych Festiwali (młodej) Poezji (1957-1961). Jego debiut książkowy antologią „Wierzbaka” nastąpił w 1957 r. („Liść człowieka”). Sutarski jest autorem książek poetyckich i przekładów z węgierskiej poezji, Ta działalność została poszerzona w latach 2000-ych o twórczość eseistyczną i historyczną, przy czym w latach ostatnich wysyła on apele do pisarzy o wspólną obronę chrześcijańskiej Europy. Do dziś
jest autorem około 60 książek w języku polskim i w tłumaczeniach węgierskich. Poza debiutem wszystkie one zostały wydane już podczas pobytu na Węgrzech. Jest członkiem współzałożycielem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (Warszawskiego Oddziału, od 1988), Związku Pisarzy Węgierskich (od 2003) i Węgierskiego PEN-Clubu (od 2018). Jest też laureatem wielu odznaczeń oraz nagród polskich i węgierskich, w tym czterech najwyższych nagród na Węgrzech (polonijnej, narodowościowej, muzealnej i literackiej). Krzyża Kawalerskiego Orderu Zasługi RP (2004) i Węgier (2014), medalu Zasłużony Kulturze Polskiej – Gloria Artis (brąz, 2016).
Najważniejsze i ostatnio wydane książki:
Zgęstniałe powietrze (wiersze) – Wyd. Literackie, Kraków 1984
Przepowiednia czasu twego (antologia współczesnej poezji węgierskiej) – Wyd. Literackie, Kraków, 1985 (autor wyboru, posłowia, części przekładów);
Podźwignęło się morze (autorski wybór poezji węgierskiej) – Stołeczny Samorząd Mniejszości Polskiej, Budapeszt, 2000;
Jak blisko / Míly közel (polsko-i węgierskojęzyczna antologia poezji węgierskiej spoza granic Republiki Węgierskiej) – Wyd. Magyar Napló, Budapeszt, 2007 (autor wyboru, przedmowy, większości przekładów, współredaktor);
Powiększanie ojczyzny / A haza kiterjesztése (opowieść eseistyczna, polsko- i węgierskojęzyczna) – Wschodnia Fundacja Kultury „Akcent”, Lublin i Magyar Napló, Budapeszt (wspólna publikacja), 2016;
Zarys dziejów Polski z powiązaniami węgierskimi oraz Lengyelország és Magyarország történelmi vonatkozásokkal (dwa tomy powszechnego użytku, polski i węgierski) – Wyd. Méry Ratio, Budapest, 2018. Taka sama książka (wydane drugie) ukazała się w Polsce, w wyd. Antyk, Dybowski, Komarów k. W-wy, 2020
Co przyniesiesz XXI wieku – wyd. Antyk, Dybowski, Komarów k. W-wy, 2021 oraz Mit hozol XXI század – wyd. Püski, Budapest, 2021
Wyszehradzkie Przymierze w świetle dyktatu pokojowego w Trianon – wyd. Antyk, Dybowski, Komarów k. W-wy, 2021 oraz A Visegrádi Szövetség Trianon tükrében – wyd. Püski, Budapest, 2021.
Fot. Pixabay
